Bij de komende gemeenteraadsverkiezingen valt de opkomstplicht weg in Vlaanderen. Mensen zijn niet meer verplicht om naar de stembus te trekken. Deze beslissing van de Vlaamse regering dreigt grote gevolgen te hebben. Uit onderzoek blijkt dat het mensen in een kwetsbare positie zijn, die thuisblijven. Ieders stem telt, een coalitie van bijna 30 middenveldorganisaties wil dit democratisch probleem het hoofd bieden. Woensdagvoormiddag 17 januari 2024 lanceert Ieders stem telt haar campagne.

In 2019, toen er nog een opkomstplicht gold, vormde blanco en ongeldig stemmen opgeteld met niet komen opdagen zowat 15 procent van het electoraat. De blanco-ongeldig of niet opdagende kiezers zijn vaak jongeren en gepensioneerden. Hoofdzakelijk zijn ze kortgeschoold.[1] De intentie om te blijven stemmen als de opkomstplicht afgeschaft is, ligt bij hoge inkomens (58 procent) bijna dubbel zo hoog als bij lage inkomens (32 procent).[2]

Ongelijke opkomst betekent ongelijke invloed

“Die dalende opkomst van mensen in een kwetsbare positie is een probleem,” leggen Sofie Sas, en Caro Bridts, woordvoerders van Ieders stem telt uit. “Als mensen niet meer gaan stemmen, waarom zouden politici dan nog beleid voor hen voeren? En naar deze groepen wordt al zo weinig geluisterd: kijk maar naar het sanctionerende activeringsbeleid of de problematische keuzes op het vlak van betaalbare huisvesting. Mensen in een kwetsbare positie zijn daar de dupe van.”

Om ook mensen in een kwetsbare positie bij de verkiezingen te betrekken bundelden de trekkende organisaties SAAMO, Uit De Marge, Beweging.net, Welzijnszorg en SAM, steunpunt Mens en Samenleving de krachten. Ze zetten een samenwerkingsverband op poten met bijna 30 partners.^[3] Elk van die organisaties heeft een specifieke achterban. ‘We wilden heel bewust een zeer divers bondgenootschap,” benadrukt Sas. ‘In Ieders stemt telt verenigen we de klassieke middenveldorganisaties, maar ook verenigingen van mensen in armoede, mensen met een migratieachtergrond, ouderen,  vrouwen, jongeren, mensen met een beperking …’

Slapende reuzen van de democratie[4]

Internationaal onderzoekt bewijst dat initiatieven als Ieders stem telt een grote impact hebben op de kiezersopkomst. Zo zien Amerikaanse onderzoekers[5] dat middenveldorganisaties met een slimme aanpak maar liefst 15 procent meer mensen naar de stembus krijgen. Zelfs een stijging van 5 procent wordt al gezien als een groot effect. “Het middenveld staat in Vlaanderen traditioneel sterk,” stelt Sas, “Maar die politieke taak komt de laatste tijd steeds meer onder druk. We bundelen de krachten om dat terug op te pakken, want het sociale middenveld is de slapende reus van de democratie. “Met Ieders stem telt gebruiken we onze kracht om een te oplossing bieden voor de problemen die de afschaffing van de opkomstplicht veroorzaakt.”

Wat doet Ieders stem telt?

“Als ik met mensen in een kwetsbare positie praat, merk ik dat voor velen van hen politiek niets meer is dan wat slogans,” zegt Bridts die ook opgeleide ervaringsdeskundige is. “Met Ieders stem telt willen we terug over politiek praten. Niet over de intriges en de strategische spelletjes maar over oplossingen van problemen waar mensen dagelijks mee kampen. Een politiek die structurele maatregelen neemt die de oorzaken van de problemen aanpakken. Ieders stem telt maakt daarbij het verschil omdat wij dicht bij mensen staan en contact hebben met de politiek. Op die manier willen we ontmoeting creëren tussen lokale politici en de burgers. Gesprekken van mens tot mens zijn hierbij zo leerrijk voor beide partijen.”

Naast gesprekken over en met politiek biedt Ieders stem telt vormingen en ander ondersteuningsmateriaal aan voor iedereen die met mensen in hun omgeving opnieuw over politiek wil praten. “We denken daarbij aan de voorzitter van de plaatselijke biljartclub tot een opvoedster in de bijzondere jeugdzorg,” benadrukt Sas. “Zoveel mogelijk mensen geïnformeerd naar de stembus krijgen is ons doel.” Voor meer informatie kunnen geïnteresseerden terecht op  de website van Ieders stem telt die het samenwerkingsverband op woensdag 17 januari lanceert op een ontmoetingsmoment voor pers en middenveldpartners.

Iedereen is nodig

“Mensen zijn teleurgesteld in de politiek,” weten Sas en Bridts. “En ze hebben daar ook reden toe. Door politieke keuzes zijn er geen loketten meer waar ze makkelijk terecht kunnen, vinden ze geen betaalbare woning meer, en geen plek in de opvang van hun kinderen. Maar dat kan anders. Met Ieders stem telt zijn we ervan overtuigd dat er nog genoeg individuele politici zijn die echt hun best doen voor mensen in een kwetsbare positie.”

“Als we de beide groepen met elkaar in contact brengen, herwinnen we het vertrouwen van mensen in de politiek,” sluiten de twee woordvoerders af. “Dat is belangrijk, want politiek heeft een enorme impact op hun leven. Met IST willen we tonen dat kiezers daar via hun stem invloed op kunnen hebben. Op die manier gaan ook mensen in een kwetsbare positie hopelijk toch stemmen. Dat is ons doel, want als we de democratie beter willen doen werken, hebben we iedereen nodig.”